Het vertraagde kijken by Vincent Botella (NL)

Over het werk van Laurien Renckens

De ingetogen schilderijen van Laurien Renckens geven geen verhaal prijs. Dat frustreert de kijker die een onderwerp, of zelfs een voorstelling, zoekt in schilderijen. Dat is jammer, want juist door het onderwerp weg te laten, kan Renckens de aandacht vestigen op de prachtige bestorven kleuren, de gehavende en enigszins transparante huid en de rustige symmetrische opbouw van haar schilderijen. Het zijn deze subtiele, zintuiglijke elementen die het werk van Renckens dragen. Ze vertellen geen verhaal, maar veel meer doen ze iets met de kijker, maar uitsluitend wanneer je eerst stopt met het zoeken naar een betekenis of een verhaal.

Renckens’ werk vraagt om een traagheid bij het kijken, zoals ogen die je de gelegenheid moet geven aan het donker te wennen. Pas na enige tijd opent zich een wereld van nuances, suggesties en vermoedens. Dat geldt voor ons als kijker, maar evengoed voor haarzelf, de maker. Ook voor Renckens opent ontvankelijkheid tijdens het schilderen de deur naar het onbedoelde in de handeling van het schilderen. En dat is in deze wereld, waarin alles een gecontroleerde bedoeling lijkt te moeten hebben een kostbaar goed. Het onbedoelde is in staat een zachte zindering in ons op te roepen, een gevoel dat alles op een volkomen vanzelfsprekende manier op z’n plaats valt.

Werkwijze

Wat natuurlijk direct opvalt aan de schilderijen van Renckens is de symmetrie, tezamen met het bescheiden kleurpalet en de halGransparante, vibrerende rechthoeken die het beeld bepalen. Een belangrijk aspect van symmetrie dat weinig beseG wordt, is dat het direct, op een instinctief niveau, verwijst naar het leven. Alle levende wezens zijn immers, vanuit verschillende kanten bezien, symmetrisch van vorm.

Dat zegt heel veel over de schilderijen van Renckens, namelijk dat ze op een fundamentele manier over het leven op een basaal niveau gaan. Deze symmetrie combineert ze vervolgens met een opbouw in lagen. We zien duidelijk verschillend gekleurde vlakken over elkaar heen liggen die met veel gevoel en bewust niet helemaal dekkend zijn opgebracht. Ze wekken de suggestie dat er iets doorheen schijnt of, dramatischer, dat er iets doorheen bloedt. Er lijkt zich iets naar je toe en van je af te bewegen, omdat die lagen zich door onze ogen niet laten vastpinnen in een bepaalde positie. Samen met die symmetrie geeG dat het gevoel dat er iets levends voor je staat, dat min of meer opdoemt vanuit een achtergrond. Zeker ook gezien het mensachtige formaat van de schilderijen.

Kijken en voelen

Dit zijn dus geen schilderijen die je bekijkt en interpreteert. Dat veronderstelt namelijk een bepaalde afstand en overzichtelijkheid die Renckens je eigenlijk ontneemt. Het zijn schilderijen die je uitnodigen om je afstandelijkheid en je interpretaties op te geven om er een relatie mee aan te gaan, zoals je dat woordloos doet met een levend wezen. Wanneer je dat toestaat, ontstaat er een ervaring die eerder iets doet met je lichaam en je gevoel dan met je geest en je verbeelding. Ik zou bijna zeggen dat het een energetische ervaring is. Er zindert iets. Het vibreert en prikkelt je om heen en weer te bewegen – naar het schilderij toe om van details te genieten en van het schilderij af om het geheel weer te beleven waarbinnen het detail z’n plek krijgt. Telkens wanneer je achteruit stapt, vraagt een nieuw detail om aandacht, alsof je het voor het eerst ziet. Je ontdekt dat binnen een levend geheel toeval betekenis krijgt. Onbedoelde kleurnuances en onregelmatigheden in de verflaag krijgen een kwetsbaarheid die de adem en de eigenheid van een levend wezen suggereren, zonder dat Renckens ooit een specifiek wezen zou willen suggereren. Veel meer gaat het om een fundamentele, kwetsbare en vibrerende levendigheid.

Het gaat Renckens misschien wel om het creëren van een vorm van sympathie in de oorspronkelijke betekenis van het woord. Sympathie betekent namelijk leQerlijk ‘samen bewegen’. Je versmelt niet, je gaat er niet in op, maar evenmin is er afstand. Renckens’ werk leent zich er dus niet voor om er in te verdwijnen en zo weg te dromen. Evenmin leent het zich er voor, zoals gezegd, om van een afstand te bestuderen en de betekenis “eruit te halen”. Het zit tussen versmelting en afstand en vraagt van je dat je er een relatie mee aangaat, opdat er een vorm van “samen bewegen”, sympathie, kan ontstaan. Prikkelend, zinderend en vol verrassingen – een ruimte waarbinnen, tussen jou en het schilderij, het onbedoelde kan verschijnen. Een kostbaar en kwetsbaar goed binnen de cultuur van planning en controle waar de meesten van ons dagelijks in leven.

Vincent Botella